Święta wielkanocne w Polsce są bardzo mocno związane z religią i duchowością. Rozpoczyna je niezwykle uroczysta msza święta wielkoczwartkowa. W Wielki Piątek wierni mają okazję pochylić się nad tajemnicą śmierci Chrystusa.
Zaś w Wielką Sobotę ludzie tłumnie odwiedzają kościoły, by móc poświęcić pokarmy. Sama Niedziela Wielkanocna rozpoczyna się zazwyczaj od uroczystego śniadania. Wielkanoc w Polsce to niezwykle rodzinne i najczęściej spędzane w domu święta.
Oprócz wymiaru religijnego bardzo ważna jest również tradycja. Niektóre dzieci dostają w tym czasie upominki od zająca. Bardzo popularny jest też oczywiście zwyczaj polewania się wodą, który ma miejsce w Poniedziałek Wielkanocny. W zależności od regionu Polski jest on nazywany śmingusem-dyngusem, lanym poniedziałkiem, oblewanką czy lejkiem.
Zabawa ta sprawia wiele radości, zwłaszcza najmłodszym, którzy przygotowują specjalne wiadra, pistolety na wodę czy plastikowe jajka. W poszczególnych miejscach na terenie Polski kultywuje się również mniej znane zwyczaje.
Wielkanoc obchodzona w Polsce jest więc z jednej strony świętem przeżywanym w zgodzie ze swoją duchowością – na początku w ciszy i zadumie, a na końcu w wielkiej radości ze zmartwychwstania Chrystusa. Z drugiej zaś strony jest to święto bardzo mocno związane z nadchodzącą wiosną i tradycjami.
Łatwo można się domyślić, że nie we wszystkich zakątkach świata spędza się święta właśnie w taki sposób. Warto zrobić sobie podróż po różnych miejscach na mapie i dowiedzieć się, jak Wielkanoc spędzają nasi koledzy i koleżanki w USA, Francji, a nawet Australii.
Szukanie jajek i wielkanocna parada w USA
Jeśli przypadkiem znaleźlibyście się podczas świąt wielkanocnych w Nowym Jorku, to możecie spodziewać się, że na ulicy spotkacie tłumy niecodziennie wyglądających ludzi. Ten kolorowy i radosny orszak to Easter Parade, czyli wielkanocna parada, podczas której uczestnicy bawią się, śpiewają i robią sobie zdjęcia.
Bardzo popularne wśród nowojorczyków, uczestniczących w tym wydarzeniu jest samodzielne wykonywanie kapeluszy, którymi następnie przyozdabiają sobie głowy. Im bardziej fikuśny i niecodzienny kapelusz, tym lepiej.
Niektóre z nich są naprawdę okazałe. Uczestnicy przebierają się także za rozmaite postaci. Wiele osób decyduje się na stroje, nawiązujące do tradycji wielkanocnej i wiosennej – przyozdabiają ubrania kwiatami, roślinami, a także zakładają kostiumy królików czy jajek.
Nie brakuje jednak osób, które przebierają się za postaci z bajek czy filmów. Niektórzy zakładają ciekawe przebrania swoim dzieciom, a inni zwierzętom. Easter Parade to barwna wielkanocna tradycja obecna w Stanach Zjednoczonych.
Jeżeli chodzi jednak o święta spędzane przez przeciętnego Amerykanina, to warto wiedzieć, że trwają one zaledwie jeden dzień. Świętuje się tylko w Niedzielę Wielkanocną. Mieszkańcy Ameryki wierzą, że jajko, które ugotuje się w Wielki Piątek, a zje w dniu święta, przynosi szczęście.
W USA chętnie dekoruje się domy, ale same uroczyste posiłki często spożywa się w restauracjach. Do tradycji wielkanocnych, obecnych w Stanach Zjednoczonych należą między innymi: szukanie skarbów, które polega zazwyczaj na odnajdywaniu w okolicach domu czekoladowych jajek poukrywanych wcześniej przez rodziców, a także zawody w toczeniu jajek.
Wielkanoc na słodko we Francji
Niektóre tradycje wielkanocne we Francji przypominają zwyczaje amerykańskie. Francuzi, podobnie jak mieszkańcy Stanów Zjednoczonych, w Niedzielę Wielkanocną szukają w domu i ogrodzie łakoci, takich jak czekoladowe jajka czy zające.
Zwyczaj ten wiąże się z legendą, która głosi, że dzwony kościelne przemieściły się do Rzymu, by ogłosić śmierć Chrystusa, a wracając kolejnego dnia, zrzuciły na ziemię czekoladowe jajka. We Francji obecna jest także tradycja popularna w USA, jaką są zawody w toczeniu jajek. W praktyce chodzi o to, by stłuc skorupkę przeciwnikom, jednocześnie nie naruszając swojej skorupki.
W Polsce wciąż bardzo istotny jest wymiar sakralny świąt Wielkiej Nocy. Zupełnie inaczej jest we Francji, gdzie od wymiaru sakralnego ważniejszy jest świecki. Zbliżającą się Wielkanoc łatwo można zauważyć w sklepach i galeriach, gdzie królują zajączki, baranki i ozdobne jajka.
Jeżeli chodzi o potrawy wielkanocne obecne we Francji, to chyba najważniejsza jest tutaj… czekolada! Francuzi lubią słodkie święta, właśnie dlatego chętnie obdarowują dzieci czekoladowymi symbolami wielkanocnymi. Oczywiście podczas świątecznego obiadu (Francuzi nie mają w zwyczaju urządzać uroczystych śniadań, jak ma to miejsce w Polsce) obecne są też bardziej konkretne potrawy.
Najbardziej znany jest udziec jagnięcy, jednak na stole przeciętnej francuskiej rodziny znajdują się także omlety, jajka na twardo czy jajecznica. Na deser podaje się – oprócz wspomnianych wyżej łakoci – ciasto czekoladowe, truskawkowe lub przysmak, który w smaku przypomina polską babkę.
Wielkanocne czarownice w Szwecji
W Szwecji święta również mają w dużej mierze świecki charakter. Dzieci otrzymują prezenty wielkanocne, najczęściej są nimi plastikowe jajka wypełnione cukierkami. W domach pojawiają się gałązki, które Szwedzi przyozdabiają kolorowymi jajkami, piórkami czy zajączkami. Pstrokate drzewko ma stać się symbolem zbliżającej się wiosny.
Stoły są suto zastawiane. Mieszkańcy Szwecji bardzo często decydują się na przyrządzanie potraw z jajek, ale także ryb, np. łososia czy śledzia. Popularna jest również pieczona jagnięcina, klopsiki wykonywane z mięsa mielonego oraz zapiekanka m.in. z ziemniaków i cebuli zwana „pokusą Janssona”.
Na szwedzkim stole nie brakuje także słodkich przysmaków. Najczęściej podaje się ciasto czekoladowe, ale także bułeczki nadziewane kremem czy marcepanowe zajączki.
W Szwecji wciąż kultywowany jest wielkanocny zwyczaj, który w swoim zamyśle przypomina amerykańskie Halloween. Dziewczynki przebierają się bowiem za czarownice i odwiedzają pobliskie domy, prosząc o łakocie. Tradycja ta wiąże się z wierzeniami, które głosiły, że w Wielki Czwartek czarownice przybywają na sabat z diabłem, a wracają w Niedzielę Wielkanocną.
Prawosławna Wielkanoc na Wschodzie
Prawosławna Wielkanoc w Rosji czy na Białorusi różni się nieco od tej, którą znamy z Polski. Przygotowanie do świąt naszych wschodnich sąsiadów jest dużo bardziej rygorystyczne. Święta poprzedza czterdziestodniowy post, podczas którego nie należy spożywać pokarmów mięsnych, ale także nabiału czy białego pieczywa.
Na Wschodzie święta obchodzone są zgodnie z religijnymi zwyczajami. Bardzo ważna jest też symbolika. Jaja zazwyczaj przyozdabiane są kolorem czerwonym, który nawiązuje do śmierci i zmartwychwstania Chrystusa.
W Wielką Sobotę (podobnie jak w Polsce) święci się pokarmy. W koszyku znajdują się jajka, ciasto, wędliny, ale także pascha – tradycyjne rosyjskie wielkanocne danie, które składa się ze śmietany, twarożku, a także bakalii i cukru.
W krajach wschodnich na wielkanocnym stole można zauważyć różne odmiany mięs. Popularne jest pieczone jagnię, ale także ryby. Na deser bardzo często podaje się tzw. kulicz – drożdżową babkę, na której często widnieje napis: „Chrystus Zmartwychwstał”.
Podczas trwania okresu wielkanocnego mieszkańcy Rosji i Białorusi często pozdrawiają się słowami: „Chrystus Zmartwychwstał”, na co odpowiada się: „Prawdziwie Zmartwychwstał!”. Oprócz tego popularny jest też zwyczaj gry w bitki, który polega na tym, by zbić jajko przeciwnika, nie uszkadzając swojego. Zwycięzca w nagrodę dostaje czapkę wypełnioną czerwonymi jajkami.
Antykrólicze święto w Australii
Przenieśmy się teraz nieco dalej, do miejsca, które dla przeciętnego Europejczyka kojarzy się jedynie z kangurami. W Australii miesza się sporo różnych kultur i wierzeń. Takie też są święta wielkanocne – kolorowe i różnorodne.
W Niedzielę Palmową w Australii, tak jak i w Polsce przynosi się do świątyni palemki. Różnica polega jednak na tym, że wykonuje się je najczęściej z prawdziwych liści palmy. Popularne jest również wykonywanie krzyża z palemek.
Mieszkańcy Australii chętnie podróżują w okresie wielkanocnym. Jednocześnie ich święta są czasem rodzinnym i pełnym wspólnego przygotowywania potraw. Z uwagi na ciepły klimat Wielkanoc w Australii często przyjmuje formę grilla odbywającego się w ogrodzie czy na podwórku.
Przyrządza się wówczas mięso, warzywa, ale także, np. dynię czy tzw. hot cross buns – bułeczki ze znakiem krzyża. Ciekawym faktem jest to, że przez długi czas symbolem świąt wielkanocnych w Australii – tak jak w wielu państwach na całym świecie – był królik.
Zmieniło się to dopiero w 1991 roku, gdy stwierdzono, że zwierzę, które wyrządziło wiele strat na polach uprawnych w Australii, nie może być kojarzone z tak radosnym okresem. Właśnie dlatego do dzieci przychodzi Wielkouch Króliczy, a nie królik.
Co kraj, to obyczaj
Święta wielkanocne mogą być obchodzone na różne sposoby. Tradycje i świętowanie, obecne w poszczególnych krajach, pokazują nam, jak bogata jest kultura i zwyczaje religijne na całym świecie. Przede wszystkim chodzi jednak o to, by spędzić święta wielkanocne w zgodzie z własnymi wierzeniami i przekonaniami.
Wesołych Świąt!
Maria Szpak
