Program Rodzina 500+ w Polsce
Świadczenie „500 +” to nieopodatkowane 500 zł miesięcznie na każde drugie i kolejne dziecko do lat 18, bez dodatkowych warunków. Rodziny o niskich dochodach, poniżej 800 zł netto na osobę, otrzymają 500 zł także na pierwsze dziecko.
Dla rodzin wychowujących dziecko niepełnosprawne kryterium dochodowe jest wyższe i wynosi 1200 zł netto.
Wnioski można było składać od momentu startu programu, czyli od 1 kwietnia 2016 r. Jeśli wniosek został złożony w ciągu pierwszych 3 miesięcy (do 1 lipca 2016 r.), rodzice dostali wyrównanie wstecz – czyli od kwietnia 2016.W kolejnych miesiącach świadczenie będzie wypłacane od miesiąca, w którym rodzice złożą wniosek. Do programu można dołączyć w dowolnym momencie.
Program Rodzina 500+ podlega koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.
Od dnia wejścia Polski do UE świadczenia rodzinne w Polsce regulowane są przepisami o koordynacji, które zapobiegają jednoczesnemu pobieraniu pełnej kwoty świadczeń na te same dzieci w dwóch państwach w tym samym okresie.
Pracownik zatrudniony na umowę o pracę w Belgii ma prawo ubiegać się o świadczenia rodzinne w tym państwie na dzieci przebywające w Polsce. W tym celu składa wniosek w odpowiednim funduszu rodzinnym w Belgii, do którego przyłączony jest jego pracodawca. Fundusz ten zwraca się z zapytaniem dotyczącym m.in. pobierania polskich świadczeń do instytucji właściwej w Polsce. Taka sama procedura jest podejmowana przez polskie instytucje właściwe (Regionalne Ośrodki Poliytki Społecznej lub Urzędy Marszałkowskie) w sytuacji, gdy w Polsce został złożony wniosek o świadczenia rodzinne – w tym 500+, a członek rodziny pracuje w Belgii. Wymiana tych informacji odbywa są pomiędzy instytucjami za pomocą standardowych dokumentów unijnych.
Przykłady zastosowania prawa europejskiego w odniesieniu do programu 500+:
- Rodzice pracują w Belgii, trójka dzieci pozostaje pod opieką dziadków Polsce. Babcia otrzymuje na wnuki belgijski zasiłek rodzinny. Czy otrzyma również 500+?
Zgodnie z przepisami unijnymi pierwszeństwo w wypłacie wszystkich świadczeń rodzinnych – w tym także świadczenia wychowawczego, ma państwo, w którym wykonywana jest działalność zawodowa W związku z wykonywaniem przez rodziców działalności zawodowej w Belgii, pierwszeństwo do wypłaty wszystkich świadczeń rodzinnych (takim jest również świadczenie wychowawcze) ma tamtejsze ustawodawstwo, dlatego też fundusz belgijski wypłaca świadczenia rodzinne. Polska, jako państwo właściwe w drugiej w kolejności – ze względu na zamieszkanie dzieci – może jedynie wypłacić tzw. dodatek dyferencyjny, w przypadku kiedy kwota świadczeń rodzinnych przyznanych w Belgii będzie niższa od kwoty świadczeń należnych w Polsce w taki sposób, aby rodzina otrzymała jedną najwyższą kwotę świadczeń przewidzianą przez poszczególne ustawodawstwa.
- Ojciec pracuje w Belgii, matka i dzieci mieszkają w Polsce i matka nie pracuje i otrzymuje świadczenia rodzinne z Belgii. Czy otrzyma świadczenie 500+?
W związku z powyższym, jeżeli ojciec pracuje w Belgii, a matka nie pracuje zawodowo w Polsce, pierwszeństwo do wypłaty świadczeń rodzinnych ma ustawodawstwo belgijskie. Polska, jako państwo drugie w kolejności może jedynie wypłacić tzw. dodatek dyferencyjny zgodnie z wyjaśnieniami z przykładu 1.
- Ojciec pracuje w Belgii. Matka z dwójką dzieci mieszka w Polsce, gdzie pracuje. Czy otrzyma świadczenie 500+?
W przypadku zatrudnienia w dwóch różnych państwach brane jest pod uwagę miejsce zamieszkania dzieci. W związku z powyższym, jeżeli ojciec pracuje w Belgii, a matka pracuje zawodowo w Polsce, pierwszeństwo do wypłaty wszystkich świadczeń rodzinnych – w tym świadczenia wychowawczego ma ustawodawstwo polskie. Analogicznie do przykładu drugiego Belgia, jako państwo drugie w kolejności może jedynie wypłacić tzw. dodatek dyferencyjny.
- Rodzice mieszkają w Belgii, gdzie obydwoje pracują. Jedno z dzieci pozostaje pod opieką babci w Polsce a drugie mieszka z rodzicami w Belgii. Czy i na ile dzieci otrzymają świadczenie 500+?
Zgodnie przepisami unijnymi świadczenia rodzinne w pierwszej kolejności wypłacane są w państwie, w którym prowadzona jest działalność zawodowa, w następnej kolejności brane jest pod uwagę miejsce zamieszkania dzieci. W opisanym przypadku państwem pierwszeństwa do wypłaty wszystkich świadczeń rodzinnych na wszystkie dzieci – w tym również świadczenia wychowawczego jest Belgia. Polska, jako państwo drugie w kolejności może wypłacić jedynie dodatek dyferencyjny na zasadach wyjaśnionych w przykładzie 1.
- Ojciec pierwszego dziecka jest po rozwodzie, mieszka i pracuje w Belgii. Matka mieszka w Polsce z obecnym mężem, z którym ma drugie dziecko i dzieckiem z pierwszego małżeństwa. Nie pracuję. Czy matka otrzyma świadczenia 500+ na obydwoje dzieci?
Z uwagi na fakt, że ojciec pierwszego dziecka przebywa i pracuje na terytorium Belgii i w odniesieniu do świadczeń rodzinnych (takim jest również świadczenie wychowawcze) na to dziecko będą miały zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, a wniosek powinien być rozpatrzony przez Marszałka Województwa (Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej). Tym samym, złożony przez matkę wniosek o świadczenie wychowawcze na to dziecko będzie przesłany do rozpatrzenia przez państwo właściwe w pierwszej kolejności (z tytułu zatrudnienia ojca dziecka) – Belgię. Belgijska instytucja powinna wydać decyzję w odniesieniu do wszystkich świadczeń rodzinnych, należnych w Belgii. W przypadku, kiedy świadczenia belgijskie będą niższe, niż świadczenia należne w Polsce, strona polska powinna wydać decyzję w sprawie dodatku dyferencyjnego (zgodnie z przykładem 1). Świadczenie wychowawcze w postaci dodatku dyferencyjnego na pierwsze dziecko będzie mogło zostać wypłacone wyłącznie po spełnieniu warunku kryterium dochodowego określonego przepisami polskimi. W odniesieniu do drugiego dziecka decyzja w sprawie świadczenia wychowawczego zostanie wydana wyłącznie w oparciu o przepisy krajowe przez gminę.
Problemy związane z przyznaniem praw do świadczeń:
W związku ze zderzeniem 3 prawodawst: europejskiego, belgijskiego oraz polskiego dochodzi często do różnych trudnych sytuacji np:
- Jeśli wniosek o świadczenia 500+ nie został złożony w pierwszym okresie – czyli od 1 kwietnia 2016 do 1 lipca 2016 lub nawet później a był pobierany przez opiekuna dziecka/dzieci w tym okresie zasiłek belgijski, to instytucja belgijska dostanie odpowiedź, że nie był w tym okresie składany wniosek.
W takiej sytuacji fundusz belgijski ma prawo zwrócić się do opiekuna o zwrot potencjalnych świadczeń polskich, co w przypadku 500 zł miesięcznie na każde dziecko stanowi już poważną kwotę w budżecie rodziny i dotyczy zwrotu świadczeń potencjalnych ale faktycznie nie otrzymanych. Istnieją w tym przypadku metody wykorzystania przepisów europejskich w celu odwołania się od takiej decyzji.
- Jeśli wniosek nie został złożony ani w Polsce ani w Belgii, to według prawa belgijskiego można złożyć wniosek z mocą wsteczną do 5 lat ale z powodu nie złożenia wniosku w Polsce, instytucja belgijska ma prawo odliczyć potencjalny wniosek za okres nieobjęty decyzją w Polsce.
Sposoby uniknięcia problemów:
Należy składać wniosek w Polsce – w urzędzie gminnym lub miejskim – ośrodku pomocy społecznej, najpóźniej w miesiącu rozpoczęcia pracy rodzica w Belgii, tak aby okresy decyzji pokrywały się ze sobą.
Należy wnioskować o przyznanie świadczeń na każde dziecko, łącznie z pierwszym, nawet wiedząć, że absoulutnie nie spełnia się warunków dochodowych. Istotną sprawą w tej kwestii jest otrzymanie decyzji, która ma moc prawną i jest przekazywana do ROPS-u, który z kolei informuje instytucję belgijską.
Należy pilnować ciągłości okresów zawartych w decyzjach i na czas składać kolejny wniosek tak aby nie powstawały okresy nie objęte decyzjami.
Więcej informacji można uzyskać w FAMIFED www.famifed.be lub w ACV – Dienst Grensarbeiders Nieuwe Europese Lidstaten pod adresem iwona.cieszynska@acv-csc.be
