O czym powinna wiedzieć kobieta w ciąży zatrudniona na umowę o pracę? O czym powinna wiedzieć kobieta w ciąży pobierająca zasiłek dla bezrobotnych? Jak długo trwa urlop macierzyński? Kiedy przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego? Jakich formalności należy dopełnić aby otrzymać zasiłek macierzyński?
Kiedy kobieta powinna powiadomić pracodawcę, że jest w ciąży?
Kobieta zatrudniona na umowę o pracę, która zaszła w ciążę, powinna jak najszybciej zawiadomić o tym swojego pracodawcę. Powiadomienie jest konieczne przede wszystkim ze względu na bezpieczeństwo i ochronę zdrowia zarówno kobiety jak i jej nienarodzonego dziecka. Powadomienie jest ważne również ze względu na ochronę praw kobiety w ciąży. Najlepiej jest poprosić swojego lekarza o wydanie zaświadczenia o ciąży. Zaświadczenie należy dostarczyć pracodawcy za potwierdzeniem odbioru na kopii zaświadczenia (data i podpis pracodawcy) lub listem poleconym. Wszystkie te formalności nie są obowiązkowe, jednak jest to najlepszy sposób na udowodnienie, w razie potrzeby, że pracodawca został powiadomiony. Od chwili powiadomienia pracodawcy zaczynają działać przepisy ochronne dla kobiet w ciąży.
Czy kobieta w ciąży może zostać zwolniona z pracy?
Pracodawca nie może zwolnić z pracy kobiety z powodu ciąży. Ochrona kobiet w ciąży przed zwolnieniem działa od momentu powiadomienia pracodawcy o ciąży aż do miesiąca po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. Należy jednak pamiętać, że nie jest to jednak ochrona absolutna. Pracodawca może zwolnić kobietę z przyczyn niemających nic wspólnego z faktem, iż jest w ciąży. Na przykład jeśli pracownica popełniła poważny błąd w pracy, jeśli przedsiębiorstwo jest w trakcie reorganizacji, bądź z przyczyn ekonomicznych. Jeśli kobieta w ciąży została zwolniona z pracy, ma prawo poprosić pracodawcę o pisemne podanie przyczyny zwolnienia. Jeśli pracodawca nie potrafi podać powodu zwolnienia z pracy, a pracownica może udokumentować, że powiadomiła pracodawcę o tym, że jest w ciąży (potwierdzenie wysłania listu poleconego lub potwierdzenie przez pracodawcę odbioru atestu medycznego), wówczas pracownica ma prawo do płacy za normalny okres wypowiedzenia + dodatkowo wynagrodzenie brutto za okres 6 miesięcy.
Kontrola lekarska jest możliwa tylko w godzinach pracy. Czy pracownica w ciąży ma prawo do wynagrodzenia?
Kobieta w ciąży ma prawo do nieobecności w pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, z powodu kontroli lekarskiej, jeśli kontrola nie może się odbyć poza godzinami pracy. Aby zachować prawo do wynagrodzenia, należy uprzednio powiadomić pracodawcę o nieobecności w pracy z powodu kontroli lekarskiej. Dodatkowo należy przedłożyć atest od lekarza, który usprawiedliwi nieobecność.
Bezpieczeństwo pracy w czasie ciąży
Większość kobiet w ciąży może normalnie kontynuować pracę, jeśli nie jest ona wyjątkowo ciężka lub jeśli miejsce czy środowisko pracy nie ma szkodliwego wpływu na zdrowie kobiety i dziecka. Jeśli jednak rodzaj pracy lub środowisko pracy mogą być przyczyną poronienia, przedwczesnego porodu lub przyczyną choroby kobiety lub dziecka, pracodawca jest zobowiązany zmienić na pewien czas warunki lub czas pracy bądź na okres ciąży dokonać tymczasowej zmiany stanowiska pracy. Jeśli takie zmiany są niemożliwe, kobieta przechodzi na zasiłek z funduszu chorób zawodowych lub na zasiłek z kasy chorych. Chodzi tu m.in. o ciężką pracę fizyczną, narażenie na działanie promieniowania, na działanie produktów chemicznych, czynników biologicznych (bakterii, wirusów), czy o pracę w temperaturze powyżej 30oC.
Praca w godzinach nocnych
Pracodawca nie może zobowiązać kobiety w ciąży do pracy w godzinach nocnych na 8 tygodni przed przewidywaną datą porodu. Jeśli lekarz wyraźnie zabrania pracy w godzinach nocnych w innym okresie ciąży, pracodawca musi to respektować. W tym ostatnim przypadku należy przedłożyć zaświadczenie od lekarza.
Praca w godzinach nadliczbowych
Kobieta w ciąży nie może wykonywać pracy w godzinach nadliczbowych. Zasada ta nie dotyczy kobiet sprawujących funkcje kierownicze.
Ciąża w okresie bezrobocia i poszukiwania pracy
Jeśli kobieta pobierająca zasiłek dla bezrobotnych zaszła w ciążę, powin- na jak najszybciej powiadomić o tym VDAB/ACTRIS. Należy to zrobić w celu uniknięcia oferty pracy, której, kobieta w ciąży nie może wykonywać, ze względu na zdrowie własne i dziecka. Fakt, iż kobieta jest w ciąży nie zwalnia jej z obowiązku przyjęcia zaproponowanej pracy. Jednak oferowana praca musi być bezpieczna dla kobiety i jej nienarodzonego dziecka. Przepisy o zapobieganiu dyskryminacji w pracy zabraniają pracodawcom zadawania pytań podczas rozmów kwalikacyjnych m.in. o to czy kobieta jest w ciąży. Pracodawca może zadać takie pytanie tylko i wyłącznie w przypadku, jeśli proponowana praca mogłaby zagrażać zdrowiu kobiety w ciąży lub zdrowiu jej dziecka.
Zasiłek porodowy
Od 6.miesiąca ciąży kobieta może starać się o zasiłek porodowy. Zasiłek porodowy jest jednorazowym świadczeniem wypłacanym przez fundusz świadczeń rodzinnych, do którego jest przyłączony pracodawca. W przypadku kobiet pobierających zasiłek dla bezrobotnych, zasiłek porodowy wypłaca fundusz świadczeń rodzinnych ostatniego pracodawcy. Zasiłek na pierwsze dziecko wynosi 1223,11 euro a na drugie i kolejne dzieci 920,25 euro. W przypadku ciąży mnogiej zasiłek porodowy na każde dziecko wynosi 1223,11 euro. Wypłata następuje najwcześniej 2 miesiące przed przypuszczalną datą porodu. O zasiłek porodowy można ubiegać się do pięciu lat po urodzeniu dziecka. W przypadku śmierci dziecka po 6.miesiącu ciąży lub w przypadku urodzenia martwego dziecka również przysługuje zasiłek porodowy. Taki zasiłek nie przysługuje kobietom, które poroniły lub urodziły martwe dziecko przed zakończeniem 6.miesiąca ciąży.
Podróże koleją
Od 6.miesiąca ciąży kobieta ma prawo do podróży koleją w pierwszej klasie z biletem lub abonamentem na przejazd drugą klasą. Aby móc skorzystać z tego prawa należy mieć przy sobie zaświadczenie od lekarza o ciąży i przypuszczalnej dacie po- rodu.
Urlop macierzyński
Urlop macierzyński trwa 15 tygodni a w przypadku ciąży mnogiej 17 ty- godni. Jeśli nie ma żadnych przeciwwskazań, kobieta może pracować aż do tygodnia przed przypuszczalną datą porodu. Urlop macierzyński musi się rozpocząć najpóźniej tydzień przed porodem, wówczas po porodzie pozostaje 14 tygodni (lub 16 w przypadku ciąży mnogiej) urlopu macierzyńskiego do wykorzystania. Kobieta, która nie przejdzie na urlop macierzyński tydzień przed porodem, nie będzie mogła go już wykorzystać po urodzeniu dziecka.
Urlop macierzyński można rozpocząć najwcześniej 6 tygodni przed przypuszczalną datą porodu, a w przypadku ciąży mnogiej, 8 tygodni. Wówczas po porodzie do wykorzystania pozostanie jeszcze 9 (11 przy ciąży mnogiej) tygodni. Ten okres należy obowiązkowo wykorzystać. Dwa ostatnie tygodnie urlopu macierzyńskiego mogą zostać zamienione na dni urlopu, które trzeba wykorzystać w ciagu ośmiu tygodni po urlopie macierzyńskim. W takiej sytuacji kobieta ma możliwość częściowego podjęcia pracy dwa tygodnie przed zakończeniem urlopu macierzyńskiego. Pracownica sama decyduje kiedy chce skorzystać z tego urlopu. Najpóźniej cztery tygodnie przed zakończeniem obowiązkowego urlopu macierzyńskiego należy powiadomić pracodawcę o chęci skorzystania z takiej możliwości.
Okres urlopu macierzyńskiego może zostać przedłużony jeśli po 7 dniach od chwili urodzenia dziecko musi pozostać w szpitalu. Urlop można przedłużyć o okres pobytu dziecka w szpitalu jednak o maksymalnie 24 tygodnie. Kobieta musi powiadomić pracodawcę o konieczności przedłużenia urlopu macierzyńskiego. W tym celu powinna przedłożyć zaświadczenie ze szpitala z przewidywanym okresem hospitalizacji dziecka. Jeśli okres hospitalizacji się przedłuża, należy na nowo powiadomić pracodawcę. Kobieta pobierająca zasiłek dla bezrobotnych może przejść na urlop macierzyński najwcześniej 6 tygodni, najpóźniej tydzień przed przypuszczalną datą porodu. W okresie urlopu macierzyńskiego kobieta nie może otrzymywać zasiłku dla bezrobotnych. O dacie rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego należy powiadomić kasę chorych i złożyć wniosek o zasiłek macierzyński. Kobieta, która po zakończeniu urlopu macierzyńskiego znowu przechodzi na zasiłek dla bezrobotnych, jeśli nadal nie znalazła pracy. Jeśli w trakcie urlopu macierzyńskiego matka dziecka musi być hospitalizowana lub umiera, pozostałą niewykorzystaną część urlopu macierzyńskiego może, pod pewnymi warunkami, wykorzystać ojciec dziecka.
Zasiłek macierzyński
Zasiłek macierzyński wypłaca kasa chorych. Należy odpowiednio wcześnie powiadomić zarówno pracodawcę jak i kasę chorych o planowanym terminie rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego. Po porodzie należy dostarczyć do kasy chorych akt urodzenia dziecka. Zasiłek macierzyński wynosi 82% płacy brutto przez pierwsze 30 dni urlopu. Od 31. dnia wynosi on 75% płacy brutto.
Osoby bezrobotne przez pierwsze 30 dni urlopu otrzymują 60% kwoty na podstawie której obliczony był zasiłek dla bezrobotnych (na podstawie ostatniej płacy brutto). Jednak wysokość zasiłku macierzyńskiego nie może przekroczyć kwoty zasiłku dla bezrobotnych. Dodatkowo wypłacany jest suplement w wysokości 19,5% ostatniej płacy brutto. Od 31.dnia urlopu macierzyńskiego zasiłek macierzyński wynosi 60% ostatniej płacy brutto, ale nie może przekroczyć kwoty zasiłku dla bezrobotnych. Kasa chorych wypłaca również suplement w wysokości 15% ostatniej płacy brutto.
Prawo do zasiłku macierzyńskiego regulują przepisy o ubezpieczeniu zdrowotnym. Problemem obcokrajowców w Belgii jest to, iż nie za- wsze od momentu podjęcia pracy przysługują im wszystkie prawa socjalne. Tak jest w przypadku zasiłku macierzyńskiego (oraz zdrowotnego). Aby uzyskać prawo do tego rodzaju świadczeń trzeba wykazać 120 przepracowanych lub równoznacznych z przepracowanymi dni w pełnym wymiarze czasu pracy w ciagu dwóch ostatnich kwartałów (minimum 6 miesięcy) bezpośrednio poprzedzających kwartał, w którym rozpoczął się urlop macierzyński. Osoby pracujące w niepełnym wymiarze godzin, mogą wykazać 400 godzin w ciągu ostatnich 18 miesięcy poprzedzających kwartał, w którym rozpoczął się urlop macierzyński.
Osoby, które nie przepracowały jeszcze 400 godzin w Belgii mogą przedłożyć w kasie chorych formularz E104 z innego kraju europejskiego, jeśli bezpośrednio przed podjęciem pracy w Belgii miały ubezpieczenie zdrowotne w innym kraju europejskim, np. w Polsce. Poza tym, bezpośrednio przed rozpoczęciem urlopu macierzyńskiego trzeba pozostawać w stosunku pracy lub ewentualnie przebywać już na płatnym zwolnieniu lekarskim bądź na zasiłku dla bezrobotnych.
Jeśli choć jeden z wyżej wymienionych warunków nie jest spełniony, prawo do zasiłku macierzyńskiego nie przysługuje.
Choroba w czasie ciąży
Jeśli w czasie ciąży kobieta zachoruje, obowiązują takie same zasady wynagrodzenia jak w przypadku normalnego zwolnienia lekarskie- go. Jeśli z powodu choroby lub wypadku kobieta jest niezdolna do pracy na 6 (8 przy ciąży mnogiej) tygodni przed datą rozwiązania i już nie wraca do pracy przed porodem, automatycznie rozpoczyna się jej urlop macierzyński. Oznacza to, że po porodzie zostanie do wykorzystania 9 (11 przy ciąży mnogiej) tygodni urlopu.
Więcej informacji można otrzymać w najbliższym oddziale ACV/CSC oraz w kasie chorych.
Adresy i godziny otwarcia lokalnych oddziałów ACV/CSC można zna- leźć na stronach: www.acv-online.be, www.csc-en-ligne.be lub http://adressen.acv-online.be, http://adresses.csc-en-ligne.be, wystarczy wpisać swój kod pocztowy.
Aldona Kuczyńska-Naskręt
ACV Antwerpen
