Skala Bristol

Choć temat bywa uważany za wstydliwy, w medycynie mottem jest sentencja „Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce”.

Wszystko, co tyczy organizmu człowieka, jest ważne i potrzebne. Stolec, powiedzmy Końcowy Produkt Przemiany Materii, (KPPM) i jego cechy biologiczne, fizyczne, chemiczne, mogą też decydować o naszym zdrowiu, a nawet życiu.

Przeciętny człowiek spędza ok. trzy lata życia siedząc na sedesie. Ale mało kto po skorzystaniu z toalety zwraca uwagę na formę KPPM. Jest on ważnym źródłem informacji o naszym organizmie. Zmiany koloru, konsystencji czy kształtu mogą być wskazówką sugerującą chorobę, choć przy niektórych dietach czy lekach nie powinny niepokoić.

Stolec to odpady procesu trawienia. Powstaje w jelicie grubym: resztki pokarmowe, przemieszczane z jelita cienkiego do jelita grubego wskutek ruchów perystaltycznych, mają konsystencję płynną i dopiero w jelicie grubym są zagęszczane, potem wydalane.

Zawartość:

• niestrawione resztki pokarmu – np. błonnik i obumarłe komórki wyściełające ścianki jelit (10%),
• woda (75%),
• bakterie (15%), głównie niegroźne bakterie symbiotyczne,
• produkty rozpadu hemoglobiny, powodujące brązową barwę,
• związki azotu i fosforu.

Jak wygląda prawidłowy KPPM, a co powinno wzbudzić naszą czujność?

Prawidłowy stolec ma kształt walca i zbitą, ale nie twardą konsystencję. Jest zabarwiony na brązowo i wydziela specyficzną woń. Zdrowy człowiek powinien się wypróżniać codziennie, nawet przy małej ilości pożywienia. Rzadsze wypróżnianie powoduje bardziej nieprzyjemny zapach, co jest efektem dłuższych procesów fermentacyjno-gnilnych w resztkach pokarmowych.

Często do oceny stolca używa się bristolskiej skali (skala BSF – Bristol Stool Form Scale). Ta naukowa klasyfikacja dzieli ludzki kał na 7 typów. To proste i łatwe w użyciu narzędzie do obiektywnej oceny KPPM u dzieci i dorosłych.

Skalę stworzyli Kenneth Willoughby Heaton i Sarah J. Lewis na Uniwersytecie w Bristolu w 1997 roku.

• Typ 1 i typ 2: Zaparcia

 Typ 1 – Twardy stolec w postaci małych grudek, porównywalnych z orzechami.

 Typ 2 – O wydłużonym kształcie, ale twardy i grudkowaty.

• Typ 3 i typ 4: Normalny stolec

 Typ 3 – O wydłużonym kształcie z pęknięciami na powierzchni.

 Typ 4 – O wydłużonym wężowatym kształcie i jest gładki.

• Typ 5: Skłonność do biegunki

 Typ 5 – Bardziej plackowaty, miękkie drobiny, łatwo wydalane.

• Typ 6 i typ 7: Biegunka

 Typ 6 – Papkowate kawałki, ich brzegi są postrzępione, zawiera dużo płynu.

 Typ 7 – bez stałych elementów, całkowicie płynny.

Biegunka Typ 6 i 7 grozi odwodnieniem.

Jaki kolor może mieć KPPM? O czym to może świadczyć?

► Czarny (smolisty): Barwę nadaje domieszka krwi z żołądka lub dwunastnicy. Jeżeli treść jelitowa przechodzi powoli, a krwawienie jest małe, jego źródło może znajdować się na początku jelita grubego. Aby zweryfikować, czy czerń zależy od domieszki krwi, trzeba wykonać prosty test na obecność krwi utajonej (dostępny w aptekach bez recepty). Wynik pozytywny oznacza konieczność wizyty u lekarza.

Czarny kolor może sugerować: nowotwór jelita, pęknięcie błony śluzowej żołądka, zapalenie jelit, krwawienie (np. w żołądku czy przełyku), żylaki przełyku, wrzody żołądka i dwunastnicy albo przełyku. Czerń pojawia się też u przyjmujących preparaty z żelazem, bizmutem czy węgiel lekarski (test wypadnie negatywnie).

► Biały/szary – pojawia się po badaniu kontrastowym przewodu pokarmowego, przyjmowaniu wapnia, leków na biegunkę, lub np. przy nadmiernym spożyciu białego ryżu i ziemniaków. Jeżeli szary kolor utrzymuje się dłużej, być może żółć nie dociera do jelita.

► Acholiczny (odbarwiony) – Acholia to blokada odpływu żółci z dróg żółciowych. Gdy żółć wydzielana jest prawidłowo, stolec ma zabarwienie brązowe, gdy jej brakuje – jest odbarwiony (np. żółtawy, biały, bladobrązowy, jasnozielony). Zawiera kwasy tłuszczowe nieprzyswojone przez organizm, więc jest gliniasty, klejący i „tłusty”. Ma nieprzyjemny drażniący zapach.

Taki KPPM może wskazywać na: choroby (raka) trzustki – ucisk na przewód żółciowy utrudnia wydzielanie żółci. Diagnostyka zwykle obejmuje badania krwi i moczu oraz USG jamy brzusznej.

► Zielony kolor – najczęściej spowodowany produktami zawierającymi chlorofil (np. szpinak czy brokuły). Może być też efektem spożywania produktów sztucznie barwionych lub suplementacji żelazem czy antybiotykoterapii. Jeżeli nie występuje żaden z powyższych czynników, w układzie pokarmowym jest infekcja i trzeba iść do lekarza.

Zielone zabarwienie KPPM może też pojawić się podczas: biegunki, zatrucia pokarmowego, alergii pokarmowych, celiakii, itd. a czasem zakażenia pasożytami.

► Zmiana koloru na żółty często sugeruje m.in. chorobę trzustki, wątroby, pęcherzyka żółciowego, mukowiscydozę, nieprawidłową pracę jelit. O chorobie świadczą też kolki, bóle brzucha, wymioty, osłabienie, gorączka.

Pomarańczowy KPPM to efekt spożywania Wit. A lub marchewki, dyni czy moreli, które zawierają dużo beta-karotenu.

► Czerwony – najczęstszą przyczyną jest spożywanie buraków lub dużych porcji soku pomidorowego. Pojawia się też przy suplementacji potasu. Świeża krew może oznaczać hemoroidy albo pęknięcie naczynia żylnego w odbytnicy.

Czy wiesz, że:

1. Ponad 7 milionów Amerykanów przypadkiem wrzuciło telefon do toalety. To mnóstwo straconych danych. Przekonał się o tym Kanye West, kiedy córka wrzuciła jego telefon do ubikacji. Przechowywał na nim swoje wszystkie najnowsze utwory.
2. Marcel Duchamp w 1917 roku zaszokował świat sztuki, prezentując na wystawie pisuar… na cokole! Dzieło to, o nazwie „Fontanna”, do dziś uznawane jest za przełom w historii sztuki.
3. Najdroższy sedes na świecie to złota toaleta Hang Fung, warta 5 mln dolarów. Znajduje się ona w Hongkongu, w pokazowej łazience zwanej „Złotą salą”, i jest dostępna dla zwiedzających (tylko do podziwiania!).
4. Spłukiwanie toalety może rozprzestrzeniać zarazki nawet do 2 metrów! To dobry powód, aby pamiętać o opuszczaniu klapy.
5. Światowy Dzień Toalet istnieje i jest obchodzony 19 listopada w celu poprawy sytuacji sanitarnej ludzi (ok. 40% populacji świata nie ma dostępu do toalety). W 2001 roku w Singapurze została powołana Światowa Organizacja Toaletowa – World Toilet Organisation (WTO), która walczy o podwyższanie standardów WC, zwłaszcza szaletów publicznych.
6. U większości ludzi „cywilizacji zachodniej” występuje skłonność do zaparć (objaw chorobowy). Wiąże się to z małą aktywnością ruchową i odżywianiem wysoko przetworzonymi produktami bez naturalnego błonnika.
7. Czasami zaparcie występuje w następstwie zmiany otoczenia lub diety, np. w podróży, na wakacjach, w okresie dłuższego leżenia. Takie „normalne” zaparcie może minąć samoistnie lub po słabych środkach przeczyszczających.
8. Zatrzymanie gazów i stolca, z jednoczesnymi bólami brzucha, może świadczyć o poważnej chorobie, która wymagają natychmiastowej interwencji medycznej a nieleczona powoduje śmierć. Nie wolno wtedy podawać środków przeczyszczających.

Ewelina Szermińska,
magister pielęgniarstwa
ZNA Middelheim