Pierwsza Polska Dywizja Pancerna oficjalnie przestała istnieć w 1947 roku.
Przez wiele lat w powojennej Polsce nie wspominano o Dywizji, nie pamiętano o żołnierzach Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, wręcz był zakaz mówienia o ich chwale bojowej. Zapomniano również o jej dowódcy Generale Broni Stanisławie Maczku.
Po upadku żelaznej kurtyny zaczęto wracać pamięcią do tych zapomnianych bohaterów. Przedstawiciele rządu polskiego oraz oficerowie odrodzonego Wojska Polskiego coraz częściej nawiązywali kontakty z kombatantami żyjącymi na zachodzie Europy. Dzięki ich staraniom od września 1992 roku wszystkie tradycje bojowe po 1 Polskiej Dywizji Pancernej odziedziczyła 11 Lubuska Dywizja Kawalerii Pancernej im. Króla Jana III Sobieskiego z Żagania skrót: 11LDKPanc.
Wojciech Romaniak
11LDKPancerna swój rodowód wywodzi od 11. Dywizji Piechoty. Decyzją Ministra z 13 lipca 1992 r. żagański związek taktyczny otrzymał nazwę 11. Dywizji Kawalerii Pancernej, stając się spadkobiercą bojowych tradycji dwóch największych pancernych związków taktycznych z okresu II wojny światowej: 1. Drezdeńskiego Korpusu Pancernego Wojska Polskiego (od września 1967 r.), oraz 1. Polskiej Dywizji Pancernej (od września 1992 r.) walczącej o wyzwolenie Francji, Belgii i Holandii pod dowództwem gen. Stanisława Maczka. 1 września 2003 r. otrzymała nazwę wyróżniającą „Lubuska”. Doroczne święto obchodzi 12 września w rocznicę Odsieczy Wiedeńskiej.
11LDKPanc. jest dywizją wyjątkową, dynamicznie rozwijającą się i perspektywiczną. Przez dziesięciolecia uważana za przodującą, wręcz elitarną, dzięki czemu uzyskała miano „kuźni generałów”. Znana jest z uczestnictwa w misjach pokojowych i stabilizacyjnych. Już blisko 20 tysięcy żołnierzy, pełniło służbę misyjną w różnych zakątkach globu ziemskiego. Między innymi w Bośni i Hercegowinie, Kosowie, Rumunii, we Włoszech, na Łotwie, w Estonii i Turcji. Także w Kambodży, Egipcie, Syrii, Libanie, Iraku, Afganistanie i Afryce (Namibia, Republika Czad).
Żołnierze różnią się od innych kolegów z armii czarnym beretem i czarnym naramiennikiem na lewym ramieniu kurtki i płaszcza (od 2006 r. są noszone przez żołnierzy zawodowych 11LDKPanc.). To odznaka honorowa, nadana 10. Brygadzie Kawalerii Pancernej we Francji w 1940 r. przez gen. W. Sikorskiego za walki obronne w Kampanii Wrześniowej 1939 r. w Polsce. Nawiązuje do tradycji czarnych kurtek skórzanych 10. Brygady Kawalerii, dowodzonej wówczas przez płk. Stanisława Maczka, z powodu których Niemcy nazwali brygadę „Czarną Brygadą” (Die Schwarze Brigade).
Po utworzeniu 1. Dywizji Pancernej w Wielkiej Brytanii rozciągnięto prawo noszenia czarnego naramiennika na inne pododdziały, które weszły w skład rozbudowanej i zreorganizowanej 10BKPanc. Innym natomiast oddziałom dywizji nadano prawo noszenia czarnego naramiennika dopiero w lutym 1945 r.
Oznaka rozpoznawcza tzw. „skrzydełko husarskie” wprowadzona została w 1991 r. do munduru polowego, wyjściowego i galowego, noszona na lewym rękawie munduru w formie stylizowanego czarnego skrzydła husarskiego oraz szyszaka umieszczonego w okrągłej tarczy z pomarańczowym tłem. Kolory czarny i pomarańczowy symbolizują wojska pancerne. Odznakę zaprojektował rotmistrz S. Glasser. Są to charakterystyczne symbole dywizji nawiązujące do wspaniałych kart historii polskich wojsk pancernych.
Źródło tradycji
11LDKPanc. kontynuuje dziedzictwo tradycji dwóch największych pancernych związków taktycznych, walczących podczas II wojny światowej: 1. Drezdeńskiego Korpusu Pancernego Wojska Polskiego utworzonego na obszarze b. ZSRR dowodzonego przez gen. bryg. Józefa Kimbara oraz 1. Polskiej Dywizji Pancernej dowodzonej na froncie zachodnim przez gen. bryg. Stanisława Maczka. Żołnierze tych związków rozsławiali chwałę polskiego oręża na szlakach bitewnych II wojny światowej. To właśnie ich, po zakończeniu wojny, los rozproszył po całym świecie, by po wielu latach mogli powrócić do Żagania.
Pierwsze kontakty z żołnierzami gen. Stanisława Maczka
Po nawiązaniu w 1991 r. kontaktów z Kołem Krajowym Światowego Związku Kół 1. Dywizji Pancernej „Benelux” 11. Dywizja rozpoczęła kontynuowanie tradycji bojowych oddziałów 1. Dywizji Pancernej. Pierwsze kontakty z żołnierzami gen. Maczka, mieszkającymi poza granicami Polski i zrzeszonymi w różnych kołach, odbyły się z inicjatywy ówczesnego dowódcy 11. Dywizji płk. dypl. Adama Rębacza. Szczególnie bliskie kontakty były z prezesem koła „Benelux” Ryszardem Łuczakiem, działającym na terenie Belgii i Holandii, który w 1991 r. zaprosił do Belgii z okazji 25-lecia Koła delegację Żagańskiej Dywizji na czele z jej dowódcą. Podczas tej wizyty powiadomił on prezesa Związku Kół 1. Dywizji Pancernej, rtm. Witolda Deimela, o zgodzie gen. Maczka na przyjęcie tradycji bojowych 1. Dywizji Pancernej przez 11. Dywizję z Żagania.
Konsekwencją było zorganizowanie wiosną 1991 r. w Żaganiu spotkania członków Koła „Benelux” z kadrą i żołnierzami oddziałów 11. Dywizji. Kulminacyjnym punktem spotkania było odczytanie listu od gen. Stanisława Maczka, w którym m.in. wyraził on zgodę, by żagańscy żołnierze nosili na rękawach skrzydełko husarskie, a także czarny beret. W odczuciu kombatantów przekazanie tradycji żołnierzom Żagańskiej Dywizji było przedłużeniem legendy 1. Dywizji Pancernej i jej dowódcy. Ryszard Łuczak powiedział wówczas: „Przestaliśmy być emigrantami. Nasza tułaczka zakończyła się z chwilą przekroczenia granicy w Olszynie”.
Wiosną 1992 r. zapadła decyzja, iż bojowe tradycje 1. Dywizji Pancernej przejmą żołnierze Żagańskiej Dywizji. Parę miesięcy później Dywizja przyjęła nową nazwę 11DKPanc. im. Króla Jana III Sobieskiego. W historii Żagańskiej Dywizji było to wydarzenie o wyjątkowym znaczeniu, bowiem nastąpiło symboliczne połączenie czynu legendarnej Dywizji z tradycją wojsk husarskich, które pod wodzą króla Jana III Sobieskiego 12 września 1683 r. odniosły pod Wiedniem wielkie zwycięstwo. W ten sposób żołnierze z Żagania sięgnęli do bogatych tradycji polskiego oręża, stając się jednocześnie ich spadkobiercami i kontynuatorami.
W latach 1992-1995 oddziały i pododdziały Żagańskiej Dywizji teoretycznie zakończyły proces przejmowania tradycji jednostek 1. Dywizji Pancernej. Wraz z tradycjami przejęto symbolikę oraz barwy oddziałów i pododdziałów 1. DPanc. Wszystkie jej oddziały posiadały odznaki pamiątkowe i oznaki rozpoznawcze, ustanowione w celu kształtowania patriotycznych postaw żołnierzy i kadry, kultywowania tradycji i zwyczajów.
Już w końcu grudnia 1989 r. wprowadzono pamiątkową odznakę dywizji, opartą na wzorze odznaki 1DPanc, jako jedną z pierwszych w Wojsku Polskim. Dwa lata później, we wrześniu, wprowadzono także do munduru galowego krawat dywizyjny w czarno-pomarańczowych barwach wojsk pancernych. Od 1992 r. żagańscy kawalerzyści zaczęli nosić czarne berety wraz z kolorowymi proporczykami oraz skrzydełko husarskie na lewym rękawie munduru, nawiązując do tradycji wojsk pancernych i husarii Sobieskiego.
Na podkreślenie zasługuje także fakt, że podczas uroczystych obchodów 100 rocznicy urodzin gen. Stanisława Maczka i 50-lecia utworzenia 1. Dywizji Pancernej, 30 marca 1992 r. w Leopoldsburgu (Belgia), udekorowano sztandar 99 pz (99 Pułk Zmechanizowany – późniejsza 34. BKPanc), jako spadkobiercę tradycji 9. Batalionu Strzelców Flandryjskich, belgijskim odznaczeniem bojowym – sznurem „Fourragere”. W ten sposób 99 Pułk Zmechanizowany był jedyną jednostką w Wojsku Polskim odznaczoną przez Siły Zbrojne Państw Zachodnich.
Wiesław Chłopek
Kustosz sali tradycji Czarnej Dywizji w Żaganiu
