Spod husarskiego skrzydła
Zapomniani bohaterowie
Generał brygady Kazimierz Dworak

Po zakończeniu II wojny światowej wielu polskich żołnierzy, zwłaszcza oficerów, postanowiło pozostać na emigracji. Obawiali się oni powrotu do Polski i represji ze strony nowo utworzonego komunistycznego rządu marionetkowego, sterowanego przez funkcjonariuszy z Moskwy.

Losy wielu z nich były podobne – osiedlali się w różnych krajach, zakładali rodziny, podejmowali pracę zarobkową, uczyli się języka.

Odchodzili z tego świata zapomniani, w ciszy, bez należnego im honoru, a przecież nierzadko byli wybitnymi oficerami, znakomitymi dowódcami i żołnierzami, którzy wywarli znaczący wpływ na historię Polski i oręża polskiego. Bez wątpienia jedną z takich postaci był generał brygady Kazimierz Dworak.

Kazimierz Dworak urodził się 7 stycznia 1895 roku w Rzeszowie. Uczęszczał do gimnazjum, a następnie w 1913 roku zdał maturę. Po maturze rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, gdzie ukończył dwa semestry.

Jak wielu przyszłych polskich dowódców swoją karierę wojskową rozpoczął w armii austro-węgierskiej, gdzie ukończył Techniczną Akademię Wojskową i został mianowany porucznikiem.

W 1918 roku, po zakończeniu I wojny światowej, trafił do Francji i dołączył do Błękitnej Armii generała Hallera. Rok później, wraz z całą dywizją, koleją dostał się do Polski. Tak wspominał powrót jeden z oficerów:

“Polska przywitała nas zimnem i deszczem – ale powitała nas również tym, co miała najcenniejszego, najdroższego – dziećmi! Dzieci, mimo nocy i chłodu, witały nas na stacji w Zbąszynie. Wzruszać się to nie żołnierska rzecz, ale wtedy my, którzy przeszliśmy całą Europę w różnych armiach i w różnych okolicznościach, zahartowani latami wojny i okropnościami wszystkich frontów, mieliśmy łzy w oczach…”

Od maja 1919 do czerwca 1921 roku pełnił służbę w 12 Dywizji Piechoty i uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Od czerwca do października 1921 roku był słuchaczem kursu dla wyższych dowódców we Francji. Następnie pełnił różne funkcje w Wojsku Polskim.

W 1924 roku uzyskał dyplom naukowy oficera Sztabu Generalnego i został mianowany majorem. W 1932 roku przeniesiono go do Kraśnika, gdzie objął dowództwo 24 Pułku Ułanów. W 1937 roku przeprowadził motoryzację pułku, który włączono do 10 Brygady Kawalerii Pancernej. Rok później awansował na podpułkownika.

Po wybuchu II wojny światowej, nadal jako dowódca 24 Pułku, brał udział w kampanii wrześniowej. 19 września przekroczył granicę z Węgrami, gdzie został internowany, po czym przedostał się do Francji, gdzie pełnił obowiązki zastępcy dowódcy Brygady Pancerno-Motorowej.

Po kapitulacji Francji przedostał się do Szkocji. Od marca 1942 roku pełnił funkcję zastępcy dowódcy 1 Dywizji Pancernej, z którą brał udział w inwazji na Francję i walczył w jej szeregach do kwietnia 1945 roku.

W kwietniu 1945 roku został przeniesiony do Inspektoratu Wyszkolenia Wojska, a w październiku tego roku wyznaczono go na stanowisko zastępcy dowódcy I Korpusu Polskiego. 1 kwietnia 1945 roku otrzymał awans na generała brygady.

Po wojnie postanowił pozostać na emigracji. Początkowo osiedlił się w Szkocji, gdzie pracował fizycznie. Utrzymywał bliskie kontakty z żołnierzami swojej dywizji, zwłaszcza weteranami 24 Pułku Ułanów mieszkającymi w Wielkiej Brytanii.

Był członkiem Koła Generałów i Pułkowników oraz honorowym prezesem Koła 24 Pułku Ułanów. Nigdy nie angażował się aktywnie w działalność polityczną.

Później przeniósł się do Londynu. W 1954 roku doznał wylewu i został częściowo sparaliżowany. Przez kilka miesięcy przebywał w londyńskim szpitalu, lecz do zdrowia już nigdy nie powrócił. Zmarł 3 września 1954 roku i został pochowany na cmentarzu Wandsworth w Londynie.

Rodziny nie założył, poświęcając się służbie wojskowej. Mimo nie najlepszego zdrowia, przez niemal 30 lat służył w mundurze polskiego oficera, uczestnicząc w najważniejszych wojnach i kampaniach XX wieku.

Odznaczenia

Za kampanię wrześniową otrzymał:

  • Złoty Krzyż Orderu Wojskowego Virtuti Militari,
  • Srebrny Krzyż Orderu Wojskowego Virtuti Militari.

Ponadto odznaczony został m.in.:

  • Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski,
  • dwukrotnie Krzyżem Walecznych,
  • Złotym Krzyżem Zasługi,
  • Krzyżem Komandorskim Orderu Imperium Brytyjskiego (Wielka Brytania),
  • Krzyżem Komandorskim z Palmą Orderu Korony (Belgia),
  • Kawalerią Orderu Legii Honorowej (Francja),
  • wieloma innymi polskimi i zagranicznymi odznaczeniami.

Pamięć

Dzięki współpracy z Muzeum 24 Pułku Ułanów w Kraśniku oraz organizacją “Polskie Miejsca Pamięci w Wielkiej Brytanii” udało się zlokalizować grób generała Kazimierza Dworaka i przywrócić jego pierwotny wygląd. 1 listopada 2023 roku na odnowionym pomniku generała zapalono znicz i umieszczono biało-czerwoną flagę.

Jako generał brygady w Wojsku Polskim odznaczał się nie tylko odwagą na polu bitwy, ale także niezachwianą lojalnością wobec ojczyzny i współpracowników. Jego zasługi w kampanii wrześniowej oraz późniejsze działania konspiracyjne przeciwko okupantowi niemieckiemu przyniosły mu uznanie rodaków i miejsce w panteonie narodowych bohaterów.

Chwała Bohaterom!

Wojciech Romaniak